فروش سهام عدالت کی دوباره آزاد می‌شود؟
سهام عدالت طرحی است که در سال ۱۳۸۵ با هدف توزیع عادلانه ثروت، کاهش فاصله طبقاتی و افزایش مشارکت مردم در اقتصاد اجرا شد. در این طرح، بخشی از سهام شرکت‌های بزرگ دولتی به اقشار کم‌درآمد واگذار شد تا آنها نیز در مالکیت و سودآوری این شرکت‌ها سهیم شوند. اما سهامداران اجازه فروش سهام عدالت را ندارند.
سود سهام عدالت مربوط به عملکرد مالی دو سال پیش، چهارشنبه ۹ مهرماه ۱۴۰۴ به حساب بانکی افراد واریز شد و حالا سوال اینجاست که قانون چه زمانی اجازه آزادسازی سهام عدالت را صادر می‌کند؟
به گزارش فرارو؛ سال ۱۳۹۹ دولت و نهادهای ناظر اجازه «آزادسازی» سهام عدالت را صادر کردند و به‌تدریج بخش‌هایی از دارایی سهام عدالت برای فروش عرضه شد. در خرداد آن سال، سهامداران ابتدا می‌توانستند ۳۰ درصد سهام خود را بفروشند و فروش بخش دیگری در تیرماه امکان‌پذیر بود. با این حال بازار سرمایه به سرعت با صف‌های فروش سنگین و افت شدید قیمت سهم شرکت‌های سرمایه‌پذیر روبرو شد. اتفاقی که ناظران بازار و شورای عالی بورس را مجبور کرد با وجود فرمان رهبری، حکم به توقف معاملات گسترده بدهند. از آن زمان تا الان بسیاری از سهامداران برای آزادسازی دوباره یا حداقل امکان فروش مرحله‌ای لحظه‌شماری می‌کنند. در این نوشته به بررسی همین احتمال می‌پردازیم.
ریشه ممنوعیت فروش سهام عدالت؛ توقف معاملات به‌خاطر بورس
توقف فروش سهام عدالت پس از دوره کوتاهی در سال ۹۹، دلایل متعددی دارد که عمده‌ترین آنها حول محور حفظ ثبات بازار سرمایه و جلوگیری از زیان سهامداران می‌چرخد. تجربه آن سال نشان داد، بازار با افزایش فشار فروش به سرعت آسیب می‌بیند و حتی ممکن است با ریزش شاخص کل بورس روبرو شود. سازمان بورس با درس گرفتن از آن تجربه، تصمیم گرفت برای جلوگیری از تکرار فاجعه، این فرآیند را متوقف کند.
تهدید ۴۹ میلیون سهامدار؛ چرا هجوم فروش باعث ریزش بورس می‌شود؟
سهام عدالت، شامل بخش بزرگی از سهام شرکت‌های دولتی فعال در صنایع کلیدی (مانند بانک، بیمه، خودرو، پتروشیمی و...) است. تعداد مشمولان این سهام، به حدود ۴۹ میلیون نفر می‌رسد. آزادسازی و اجازه فروش بدون ضابطه و هم‌زمان این حجم عظیم از سهام که ارزش آن به هزاران میلیارد تومان می‌رسد، بزرگترین تهدید برای ثبات بازار بورس محسوب می‌شود.
ناتوانی بازار سرمایه در جذب حجم عظیم فروش سهام عدالت
بازار سرمایه بر اساس مکانیزم عرضه و تقاضا عمل می‌کند. اگر بیش از ۴۹ میلیون سهامدار به یکباره یا در مدت زمان کوتاهی قصد فروش سهام خود را داشته باشند، حجم عظیمی از عرضه وارد بازار می‌شود. در شرایطی که تقاضای کافی برای خرید این حجم عظیم وجود نداشته باشد، قیمت‌ها به شدت کاهش پیدا می‌کند و بازار با ریزش سنگین و صف‌های فروش متوالی مواجه خواهد شد.
مشکلات فنی فروش سهام عدالت؛ از عرضه «قطره‌چکانی» تا تأخیر واریز
آزادسازی فروش سهام عدالت در سال ۹۹، با مشکلات فنی و اجرایی متعددی همراه بود که باعث نارضایتی شدید سهامداران شد.
در روش مدیریت مستقیم، سهامداران اختیار فروش بخشی از سهام خود را به کارگزاری‌ها یا بانک‌ها می‌دادند. اما این نهادها به دلیل ملاحظات بازار و جلوگیری از ریزش، فروش را به صورت بسیار کند و «قطره‌چکانی» پیش بردند.
تاخیر زیاد در واریز وجه فروش سهام که به خاطر نبود هماهنگی کامل بین سیستم‌های کارگزاری و سیستم‌های بانکی رخ داد یکی دیگر از دلایل نارضایتی سهامداران به حساب می‌آمد. همچنین بسیاری از سهامداران از نحوه فروش و میزان باقی‌مانده سهام خود، اطلاعات شفاف و لحظه‌ای نداشتند.
مثلا نمی‌دانستند کدام سهم و با چه قیمتی فروخته شده است. نبود شفافیت، کنترل سهامدار بر دارایی خود را عملاً از بین می‌برد.
