چطور بفهمیم خودرو نیاز به تعویض یا افزودن ضد یخ دارد؟

ضد یخ یکی از مهم‌ترین مایعات در خودروست که از موتور در برابر گرما و یخ‌زدگی محافظت می‌کند. اما چطور می‌توان فهمید که خودرو به ضدیخ نیاز دارد؟ در این مطلب با علائم و نشانه‌هایی آشنا می‌شوید که به شما کمک می‌کند به موقع نسبت به تعویض یا افزودن ضدیخ اقدام کنید و از آسیب به موتور جلوگیری نمایید.

 ضد یخ  یا مایع خنک‌کننده موتور، ترکیبی از آب و گلیکول (معمولاً اتیلن گلیکول یا پروپیلن گلیکول) است که در سیستم خنک‌کننده خودرو برای جلوگیری از یخ‌زدگی در دماهای پایین، جوشیدن در دماهای بالا، خوردگی قطعات فلزی و روان‌سازی پمپ آب استفاده می‌شود.

به گزارش فرارو، غلظت استاندارد آن معمولاً ۵۰:۵۰ (۵۰ درصد ضد یخ و ۵۰ درصد آب مقطر) است تا نقطه انجماد را تا حدود -۳۷ درجه سانتی‌گراد پایین بیاورد و نقطه جوش را تا ۱۰۶ درجه سانتی‌گراد افزایش دهد. عدم توجه به سطح یا کیفیت ضد یخ می‌تواند منجر به بیش‌گرمایی موتور، ترک‌خوردگی بلوک سیلندر، آسیب به واشر سرسیلندر یا خوردگی رادیاتور شود. در ادامه،  نشانه‌های نیاز به اضافه کردن یا تعویض ضد یخ را بررسی می‌کنیم.

نشانه‌های اصلی نیاز به ضد یخ

برای تشخیص، باید به علائم فیزیکی، عملکردی و زمان‌بندی توجه کنید. این نشانه‌ها بر اساس توصیه‌های مکانیک‌ها و تولیدکنندگان خودرو  استخراج شده‌اند:

1. سطح پایین مایع در مخزن خنک‌کننده:
   • مخزن خنک‌کننده (Reservoir) معمولاً شفاف است و دارای نشانه‌های MIN (حداقل) و MAX (حداکثر) یا L (Low) و F (Full) است. اگر سطح مایع زیر MIN باشد، خودرو نیاز به اضافه کردن ضد یخ دارد. این می‌تواند به دلیل تبخیر طبیعی، نشتی یا مصرف بیش از حد باشد. چک کردن منظم (هر ۳ تا ۶ ماه) توصیه می‌شود، زیرا سطح پایین می‌تواند باعث بیش‌گرمایی شود.
2. تغییر رنگ یا کیفیت مایع:
   • ضد یخ سالم معمولاً شفاف و رنگی (سبز، نارنجی، قرمز یا آبی بسته به نوع) است. اگر مایع قهوه‌ای، زنگ‌زده، کدر، دارای ذرات معلق یا ظاهری شیری (نشانه مخلوط شدن با روغن) باشد، نیاز به تعویض کامل دارد. این تغییرات نشان‌دهنده آلودگی، خوردگی یا از دست رفتن خواص ضد خوردگی است. تست بصری ساده است، اما اگر مشکوک هستید، از یک هیدرومتر (Antifreeze Tester) برای اندازه‌گیری چگالی و نقطه انجماد استفاده کنید – نقطه انجماد ایده‌آل باید زیر -۳۰ درجه سانتی‌گراد باشد.
3. بوی شیرین یا غیرعادی:
   • ضد یخ بوی شیرین مشخصی دارد (به دلیل گلیکول). اگر این بو از موتور یا داخل کابین استشمام شود، نشان‌دهنده نشتی است و نیاز به بررسی فوری دارد. این نشتی می‌تواند از شیلنگ‌ها، رادیاتور یا پمپ آب باشد.
4. بیش‌گرمایی موتور:
   • اگر نشانگر دمای داشبورد به محدوده قرمز برسد، بخار از زیر کاپوت خارج شود یا موتور صدای ناهنجار (مانند ضربه یا grinding) تولید کند، سطح ضد یخ احتمالاً پایین است. این می‌تواند به آسیب جدی موتور منجر شود، بنابراین فوراً خودرو را خاموش کنید.
5. نشتی خارجی:
   • وجود لکه‌های رنگی (سبز، نارنجی یا قرمز) زیر خودرو، به‌ویژه در ناحیه رادیاتور یا موتور، نشانه نشتی است. این لکه‌ها معمولاً چسبناک هستند و با آب معمولی (که بی‌رنگ است) تفاوت دارند. چک کردن کف پارکینگ یا گاراژ کمک‌کننده است.
6. زمان‌بندی نگهداری:
   • حتی بدون علائم واضح، ضد یخ باید هر ۳۰,۰۰۰ تا ۵۰,۰۰۰ مایل (۴۸,۰۰۰ تا ۸۰,۰۰۰ کیلومتر) یا هر ۲ تا ۵ سال تعویض شود، بسته به نوع (معدنی یا ارگانیک). برای خودروهای قدیمی‌تر، تعویض زودتر توصیه می‌شود. دفترچه راهنمای خودرو (Owner's Manual) را چک کنید.

روش‌های فنی بررسی ضدیخ خودرو

برای بررسی دقیق، مراحل زیر را دنبال کنید (همیشه با موتور سرد انجام دهید تا از سوختگی جلوگیری شود):

1. چک بصری سطح:
   • کاپوت را باز کنید و مخزن خنک‌کننده را پیدا کنید (معمولاً پلاستیکی شفاف با درپوش زرد رنگ و برچسب "Coolant").
   • سطح را بدون باز کردن درپوش چک کنید. اگر زیر MIN است، ضد یخ سازگار با خودرو (بر اساس رنگ و مشخصات OEM مانند DEX-COOL یا HOAT) اضافه کنید. هرگز آب معمولی اضافه نکنید، زیرا باعث رقیق شدن و کاهش کارایی می‌شود – از آب مقطر استفاده کنید.
2. تست غلظت با هیدرومتر:
   • یک هیدرومتر ضد یخ بخرید (ابزاری ساده و ارزان). مایع را از مخزن بکشید و در هیدرومتر بریزید. نشانگر شناور نقطه انجماد را نشان می‌دهد. اگر بالاتر از -۳۰ درجه باشد، غلظت پایین است و نیاز به تعویض دارد.
3. تست خوردگی با ولت‌متر:
   • موتور را روشن کنید و به ۲۰۰۰ RPM برسانید. کابل منفی ولت‌متر را به باتری وصل کنید و پروب مثبت را در مایع رادیاتور (پس از باز کردن درپوش با احتیاط) فرو ببرید. اگر ولتاژ بیش از ۰.۴ ولت باشد، نشان‌دهنده خوردگی الکترولیتی است و سیستم نیاز به فلاش (شستشو) و تعویض ضد یخ دارد.
4. چک رادیاتور (اگر لازم باشد):
   • اگر مخزن پر است اما علائم بیش‌گرمایی وجود دارد، درپوش رادیاتور را (با موتور سرد) بردارید و مایع موجود را بررسی کنید. درصورت تغییر رنگ آب  رادیاتور به مکانیک مراجعه کنید.